1970’li yılların başında temelleri atılan, milyonlarca bilgisayar sistemi ve binlerce ağdan oluşan iletişim ağı internet, her anında değişerek ve gelişerek günümüzde kullanılan halini aldı. Fakat elbette ki sanal düzlemde internete bağlanan iki milyara yakın kullanıcı sayısının ihtiyaçlarını karşılamak ve bu potansiyeli kara çevirmek maksadıyla bilgisayar teknolojisi de değişim yaşamaktadır.
Geçtiğimiz 5 yılda internet, web 2.0 terimi ile internet hayatımızın tamamına yayılmıştı. Sosyal medya ve web 2.0 neydi? (bkz: Yeni Medya Çalışmaları: Sosyal Medya'nın Temelleri)
Sosyal medya; her bireyin diğer birey gruplarını kolaylıkla etkilemesini mümkün kılan yüksek derecede ölçeklenebilir ve erişilebilir iletişim teknolojileri ya da teknikleridir. Günümüzde “sosyal medya ve web 2.0 nedir?” ile ilgili tartışmalar ve bu konuya ilişkin tanımlamalar yapılmaya devam edilse de yavaş yavaş Web 3.0 çağına yaklaşmaktayız.
Web 3.0 Nedir?
Çeşitli veri kaynaklarından elde edilen bilgiyi analiz etmeye, bütünleştirme ve bağdaştırmaya yarayan üçüncü nesil WWW formu olan Web 3.0, webin bir veri tabanı haline dönüşümünü, çoklu tarayıcı uygulamaları olmadan içeriğe erişim sağlamayı, yapay zeka teknolojilerini güçlendirmeyi amaçlar. Web 3.0, semantic webi (anlamsal web), yer-konum tabanlı bilgiyi birleştiren webi ya da 3D webi içermektedir.
Web 3.0’ın temel amacı, anlamsal web tarafından desteklenen veriye bağlanmaktır. Anlamsal web, bilgisayarların anlayabileceği yaklaşımı içerisinde nesnelerin gösterilebildiği bir webtir. Bir birey ya da makineye tek veri tabanıyla başlayarak ve sonrasında hatlarla bağlı olmayan ancak kişi, yer, fikir veya konsept gibi ortak şeyleri ima eden veriyi, açık veri tabanı setlerine bağlanmaya izin vermektedir. (Akar 2010: 165)
Web 3.0’ın Temelleri
İnternet uzmanları, Web 3.0’ın kişisel bir asistan gibi olacağını söylüyor. Neredeyse her şeyi ve bilebilecek olan bu asistanlar, internet üzerinden her bilgiye ulaşabilecek ve her soruyu cevaplayabilecekler. Bilgi ile bağlantı kurmak için interneti kullanacak olan yeni internet teknolojisi Web 3.0, belirli bir sorgunun anlamının ne olduğunu “bilmek”, belirli doküman ve verinin ne ile ilgili olduğunu bilmek ve bunların hepsi arasında ilişki kurmak için bilgisayarları yetkili kılacaktır.
Bir örnekle açıklamak gerekirse, tatile çıkmak istediğinizi farz edelim. Tropikal ve sıcak bir yeri tercih ediyorsunuz ve tatil için ayırdığınız bütçeniz 6.000 lira civarında. İyi bir uçak firması kullanmak istiyorsunuz ve bu da 6.000 liralık bütçenize dahil. Şu an kullandığımız mevcut internet teknolojisi ile bu plan dahilinde bir tatil araştırmanız için internette oldukça fazla vakit geçirmeniz ve çokça araştırma yapmanız gerekiyor. Olası seçenekleri araştırmaları ve sizin için hangisinin uygun olduğuna karar vermelisiniz. İndirimli tatil seçenekleri sunan web sitelerinden iki ya da üç tanesini seçip aralarında karşılaştırma yapmalısınız. Günümüz internet teknolojisi ile bu araştırmaları yapmanız için mevcut arama motoru sayfalarında oldukça fazla zaman harcamanız gerekiyor. İnternet uzmanları Web 3.0’ın tüm bu zaman kaybını yok edeceğini düşünüyorlar. Çünkü Web 3.0 internetteki bilgiyi anlayabilecek.
Günümüzde arama motoru teknolojisi ne kadar gelişmiş olsa da henüz gerçekten aramayı anlayabilmiş değil. Arama motorları “anahtar kelime” sistemi ile çalıştığından dolayı aranan kelime ile eşleme yapan siteler sonuçlara yansıyor. Örneğin, “araba” kelimesi ile yapılan bir aramada araba motoru; araba, araba markaları, satılık araba ilanlarını ya da araba endüstrisi hakkında bilgileri kısaca araba anahtar kelimesini eşleyen birçok siteyi sonuçlarda gösterecektir. Fakat Web 3.0 teknolojisi ile arama motorları sadece anahtar kelime aramalarını değil aynı zamanda arama talebinizin yorumlanması bağlamında da arama gerçekleştirecek.
Başta verdiğim tatil örneğinde olduğu gibi, Web 3.0 teknolojisine sahip arama motoruna “6.000 liranın altında tropik tatil seçenekleri” yazdığınızda karşınıza eğlenceli aktivitelerin ya da güzel restaurantların olduğu tatil seçenekleri gelecektir.
Yaklaşan Web 3.0 Teknolojisi
Kullanıcılarına daha zengin ve amaca daha uygun deneyimler sağlayacağına inanılan Web 3.0, her bir kullanıcıya kendi gezinti geçmişine dayalı özgün bir internet profili sunacak. Web 3.0, bu profili kullanarak her bir birey için bir tarama deneyimi oluşturacak. Bu da, aynı anahtar kelimelerle ve aynı servisi kullanarak arama yapan iki kullanıcının, bireysel profilleri tarafından belirlenen farkı sonuçlar alması anlamına geliyor.
Bu tür bir uygulama için gereken teknoloji ve yazılımlar henüz olgunlaşmış değil. TiVo ve Pandora gibi hizmetler kullanıcı girdisine dayalı bireyselleşmiş içerik sağlıyor, ancak her iki hizmet de “deneme-yanılma” yöntemine dayanıyor ve bu yaklaşım, uzmanların Web 3.0'ın olacağını söylediği kadar verimli değil. Daha da önemlisi, hem TiVo hem de Pandora sınırlı bir kapsama sahip iken -sırasıyla, televizyon programları ve müzik- Web 3.0 internetteki tüm bilgiyle ilgili olacak.
Bazı uzmanlar Web 3.0'ın temelinin uygulama programlama arabirimleri [application programming interfaces] olacağına inanıyor. Uygulama programlama arabirimi (UPA), geliştiricilerin belli bir grup kaynaktan faydalanan uygulamalar yaratmalarına izin vermek için tasarlanan bir arabirimdir. Bir çok Web 2.0 sitesi, programcılara sitenin özgün bilgi ve yeteneklerine erişim sağlayan UPA'lar içeriyor. Örnek olarak, Facebook'un UPA'sı geliştiricilerin Facebook'u oyunlar, quizler, ürün incelemeleri ve daha fazlasını sergilemek için kullanan programlar yaratmasına izin veriyor.
Web 3.0'ın gelişmesine destek olabilecek bir Web 2.0 trendi, “Mashup”. Bir "mashup", iki ya da daha fazla uygulamanın tek bir uygulamada birleştirilmesi olarak tanımlanabilir. Örnek olarak bir geliştirici, kullanıcıların lokantaları eleştirdikleri bir programı Google Earth ile birleştirebilir. Yeni mashup uygulaması böylece sadece lokantaların incelemelerini göstermekle kalmaz, kullanıcıların lokantaların haritadaki yerlerini de görmesini sağlar. Bazı uzmanlar, Web 3.0'da mashup'lar yaratmanın isteyen herkesin yapabileceği kadar kolay olacağına inanıyor.
